فناوری اطلاعات تصویربرداری پزشکی

تا گل پادشاه وش تخت نهاد در چمن

لشکریان باغ را خیمه نسترن نگر

  1. ورود فناوری تصویربرداری دیجیتال پزشکی به کشور ما از سال‌های آخر دهه ۸۰ شمسی شروع شد.
ضروری بود که از همان ابتدا، علاوه بر ورود تجهیزات، دانش، استانداردها و قوانین لازم آن نیز تدوین و در بخش‌های مختلف ارائه شود که این کار انجام نشد و امروز ما فقط تبدیل به مصرف کننده این فناوری شده‌ایم بدون این که از اصول اولیه آن نیز مطلع باشیم.
این گروه، اولین فضائیست که در آن در کنار سرفصل‌های دیگر رشته ما مانند فیزیک و آناتومی و تکنیک و حفاظت،  موضوع انفورماتیک نیز مورد توجه قرار گرفته است.
حوزه انفورماتیک تصویربرداری پزشکی به عنوان یک زمینه اشتغال نیز برای همکاران ما قابل توجه است. هر بیمارستان نیاز به یک پکس ادمین دارد که نوعا باید از بین کارشناسان رادیووژی انتخاب شود ولی متاسفانه امروز در مراکز ما این مسئولیت به واحدهای فناوری اطلاعات مراکز سپرده شده که این کار کاملا اشتباهی است. واحد فناوری اطلاعات، یک سری وظایف عمومی نسبت به کل بخش‌های بیمارستان را دارد و هر بخشی خودش به صورت جداگانه باید نیازهای داخلی نرم افزاری خودش را مدیریت کند. به طور مثال آیا اگر حسابداری و انبارداری یک بیمارستان از حالت کاغذ و دفتر به کامپیوتری تبدیل شود، کارشناس IT سیستم حسابداری را اداره خواهد کرد؟ مسلما چنین نیست. اما با کمال تعجب در مراکز رادیولوژی این مورد مشاهده می‌شود و در مورد مسائل نرم افزاری درون بخشی هم کارشناسان رادیولوژی جایگاه مربوط به خود را تصرف نکرده‌اند.
.
.

مرز تفسیم کار و وظایف واحد IT نسبت به ما به این صورت است: تمام امور عمومی سیستم‌ها، مانند پشتیبانی سخت افزارها، شبکه بیمارستان، اتاق سرور و نصب ویندوزها با واحد IT است، اما از نرم افزار تخصصی به بعد کلا فضای کار متعلق به رادیولوژی است. تعریف سطوح دسترسی کاربران و پزشکان وظیفه من و شماست، آموزش استانداردهای تصویربرداری و روش کار با سیستم وظیفه من و شماست، انجام امور تحقیقاتی و همچنین توسعه و افزودن قابلیت‌های جدید به سیستم هم وظیفه ماهاست.
ما خیلی خیلی از جایگاه خود در این قسمت عقب مانده‌ایم.
——
سرفصل مطالبی که در زمینه موضوع گروه، قابل ارائه می‌باشد:
– الفبای MII (بسیار مهم)
– تصویر دیجیتال
– پردازش تصویر
– مفاهیم پایگاه داده در دانش انفورماتیک
– استاندارد DICOM (مهم ترین فصل)
– استاندارد DICOM در نرم افزار MATLAB
– شبکه‌های کامپیوتری
– سیستم PACS
– سیستم RIS
– هوش مصنوعی
– مدیریت فناوری اطلاعات رادیولوژی
——
۵️⃣
استاندارد (به فارسی: استانده) DICOM
در دنیای امروز، در همه حوزه‌ها، همه چیز دارای استاندارد خاص خود می‌باشد. خصوصا در حوزه پزشکی
از یک آبمیوه که از فروشگاه می‌خریم، تا یک دستورالعمل که برای رسیدگی به بیمار Stroke استفاده می‌شود، همه و همه تابع استانداردهای مدون و ثبت شده می‌باشند.
باید توجه داشت که استاندارد، به معنای کیفیت بالا نیست، استاندارد یعنی حداقل کیفیت که یک محصول باید داشته باشد تا قابل استفاده باشد.
همچنین، هر استانداردی، دارای موسس و متولی ویژه خود می‌باشد. مثلا اگر فرمانده پلیس راهنمایی یک شهر اطلاعات صد درصد دقیقی در زمینه سرب کوبی اتاق‌های رادیولوژی داشته باشد، باز هم نمی‌تواند به عنوان مرجع ما برای انجام این کار قرار گیرد…
نکته سوم این که، تعداد بسیار زیادی از استانداردها هستند، که علاوه بر تعریف حداقل کیفیت، کار یکپارچگی و سازگاری بین سرویس دهنده‌های مختلف را به عهده دارند. مثلا استاندارد اندازه‌های هندسی مربوط به یک CD. همه کارخانه‌های تولید کننده cd و تولید کننده cd drive در دنیا، باید استانده‌هایی را رعایت کنند تا سیستم‌های مختلف در سطح جهان بتوانند با یکدیگر سازگاری و یکپارچگی داشته باشند.
خب، بعد از این مقدمات یک سوال..
به نظر شما همکاران گرامی کارشناس، آیا تصویربرداری پزشکی و فایل‌های تصویری پزشکی هم لازم است دارای استانداردی باشند؟ آیا فرمت‌های تصویری بسیار با کیفیت مانند bitmap جوابگوی کار پزشکی هست؟ چند درصد از ما همین الان و بدون سرچ کردن در اینترنت، صرفا نام استاندارد تصاویر پزشکی را می‌دانیم؟
لطفا قبل از پاسخ دادن، به تیتر بالای این مطلب هم نگاه نکنید 😉
——
بله دوستان، تصویر پزشکی هم مانند هر محصول پزشکی دیگر باید از استاندارد تخصصی خود برخوردار باشد، تا ما مجاز باشیم کلمه medical را در مورد آن به کار ببریم.
استاندارد کل فرآیند تصویربرداری پزشکی، که مهم ترین قسمت آن شامل یک file format ویژه تصاویر پزشکی است، DICOM نام دارد.
Digital Imaging and Communication in Medicine
بهترین و با کیفیت ترین تصاویر کامپیوتری، اگر دارای این استاندارد نباشند، نام مدیکال روی آنها گذاشته نمی‌شود و مسئولیت هر گونه تشخیص یا مداخله درمانی که با تصویر غیر دایکام برای بیماری انجام شود به عهده خود شخص استفاده کننده از آن می‌باشد.
مثلا من و شما یک cd و یا یک لینک استاندارد برای مشاهده تصاویر را به بیماری ارائه می‌دهیم.
پزشک به بیمار می‌گوید cd را ببر به کافی نت سر کوچه و (نعوذ بالله) روی کاغذ چاپ کن و بیاور… چنین اقدامی به دلیل عدم رعایت استاندارد در امور پزشکی قابل شکایت حقوقی می‌باشد.
مورد دیگر (که حتی برای بیان آن در اینجا ‌و به قصد آموزش هم هزار بار استغفار خواهم کرد…) عکس با فیلم گرفتن از روی مانیتور…. این کار عین جنایت هست. اگر مستقیما اسلحه بیاورید و به مغز بیماری شلیک کنید، از بعضی جهات کار شرافتمندانه تری هست، حداقل از این جهت که متهم به نداشتن سواد در رشته خود نشویم!!!
جمع بندی:
پزشک، فقط و تنها فقط مجاز است از تصویر استانداردی استفاده کند که ما با سیستم‌های استانداردمان ایجاد کرده‌ایم. متاسفانه در اکثر جامعه پزشکی کشور ما هیچ کس حتی غلط بودن این کارها را نمی‌داند، چه برسد به رعایت آن
——
خب، حالا مگر این جناب dicom چه کیفیت خاص و حرف حسابی دارد که آن را تا این حد از سایر فرمت‌های کامپبوتری متمایز می‌کند؟
در خود جلسه پنجم خدمتتان توضیح داده خواهد شد.
.
.