امروزه تقریبا در تمام امور، استانده (= استاندارد) هایی تعریف شده است که این استانده ها حداقل های کیفیت یک محصول یا فرآیند را تعریف می کنند.
خصوصا در امور پزشکی تمام فرآیندهای کاری و محصولات مورد استفاده ملزم به رعایت و دارا بودن استانده های تخصصی مدیکال می باشند که عدم رعایت آنها تخلف قانونی محسوب می شود و کلا بدون رعایت این استانداردها کلمه مدیکال به آن محصول اطلاق نمی شود و در صورت عدم رعایت استاندارد، مسئولیت قانونی هر گونه آسیب به سلامتی افراد بر عهده کاربر مربوطه خواهد بود.
.
یکی از مواردی که به همین صورت دارای استانداردهای دقیق و کاملی میباشد، “تـصـاویـر پـزشـکـی” می باشند. تصویر پزشکی دارای کیفیت و جزئیاتی کاملا متمایز از سایر تصاویر می باشد و هیچ پزشک یا کاربر دیگر نباید با استناد به تصویری که استاندارد نباشد نسبت به تشخیص یا مداخله درمانی جهت بیماران اقدام کند.
.
استاندارد تصویربرداری و تصاویر دیجیتال پزشکی، DICOM (دایکام) نام دارد. این استانده، کل فرآیند تصویربرداری دیجیتال پزشکی از زمان تصویربرداری توسط دستگاه ها تا زمان مشاهده تصاویر بر روی مانیتور را پوشش می دهد و هر گونه مشاهده تصاویر پزشکی جهت اقدامات تشخیصی و درمانی، صرفا باید با رعایت این استانده صورت گیرد.
.
حداقل اطلاعاتی که باید هر شخص شاغل در حوزه پزشکی در مورد این استاندارد داشته باشد دو مورد است:
الف- یک تصویر پزشکی دارای File format خاص خود می باشد که از سایر فرمت های تصاویر کامپیوتری مانند jpg و bmp و… متمایز می باشد. ما به هیچ عنوان مجاز نیستیم که از فرمت های عمومی کامپیوتری برای تصاویر پزشکی استفاده کنیم چون هیچ یک از آنها “مدیکال” محسوب نمی شوند.
ب- بر اساس استاندارد DICOM هر تصویربرداری پزشکی، شامل یک الی چندین Series است که هر Series نیز دارای یک الی چندین Image می باشد. مثلا یک CT Scan شکم، ممکن است دارای Series های Scout و Axial و Arterial phase و Portal phase و Coronal و Sagittal باشد.
.
سه نوع رفتار صد درصد خطا که ضروریست تخلف بودن آنها در اینجا مـوکـدا بیان شـود:
۱- عکس گرفتن از روی مانیتور با گوشی موبایل
۲- استفاده از فرمت های غیر مدیکال تصاویر ازقبیل jpg یا pdf یا هر فرمت دیگر
۳- پرینت تصاویر بر روی کاغذ
هر سه این حالات قطعا تخلف بوده و چنانچه پزشک یا هر کاربر دیگر به آن اقدام نماید، مسئولیت تمام عواقب و خطاهای تشخیصی ایجاد شده به عهده خود ایشان می باشد و مراکز تصویربرداری به صورت کامل نسبت به خطاهایی که به دلیل این اقدامات اشتباه ایجاد خواهد شد بری الذمه می باشند.
.
روش تشخیص استاندارد بودن تصویر پزشکی
در دو صورت آنچه که بر روی مانیتور مشاهده می کنید دارای استانده DICOM می باشد:
۱- تصویر با استفاده از نرم افزارهای تخصصی بیمارستانی نمایش داده شود مانند مشاهده تصاویر در سیستم PACS
۲- اگر تصویر را با استفاده از CD مشاهده می کنید، آن CD باید Autorun باشد و نرم افزار مخصوص به خود را برای نمایش تصویر راه اندازی نماید.
.
.
محمدرضا نعمت اللهی
کارشناس رادیولوژی، کارشناس ارشد مدیریت فناوری اطلاعات پزشکی
دانشگاه علوم پزشکی شیراز